Uitgelezen?! Hét beste boek …..?

Hét beste boek …. ?   

Veel mensen willen altijd de beste in iets zijn én anders wel weten wie de beste is. Dit vaststellen is niet altijd makkelijk. Er is geen probleem, wanneer dat vaststellen op basis van tijd, gewicht, afstand, omzet, winst, verkoopcijfers, punten en zo voort gebeurt. Objectief is dan te meten wie de beste is. Problematisch wordt het, wanneer dat niet kan en er een jury aan te pas komt om te bepalen wie, in hun ogen, de beste is. Deze subjectieve factor speelt een doorslaggevende rol. Kenmerkend voor een jurybeslissing is dan ook, dat die nooit iedereen tevreden stelt.

Vaststellen wie in het Nederlandse taalgebied de beste schrijver is of wat het beste boek is willen wij ook. Wij hebben daarvoor literaire prijzen en de Canon van de Nederlandse Literatuur en daaruit de Top 100. Hoe stel je een dergelijke Canon samen en wie laten we die samenstellen? De Canon van de Nederlandse Literatuur 2022 is gebaseerd op de antwoorden van 1700 geënquêteerde participanten. Wanneer je deze Canon en Top 100 ziet, moet je wel concluderen, dat deze geënquêteerden louter academici, waarschijnlijk Neerlandici, zijn of mensen op leeftijd, die  vroeger op school nog wel een verplichte leeslijst hebben moeten afwerken. Wie anders hebben Karel en de Elegast, Beatrijs, Max Havelaar, Een nagelaten bekentenis, Kees de jongen, Pallieter, Lijmen en Het been, De kelner en de levenden en Het stenen bruidsbed gelezen en zijn daarvan zó onder de indruk (gebleven), dat zij die boeken per se in de Literaire Canon en zelfs de Top 100 wensten?

Men had ook de totale oplages van een boek als maatstaf kunnen nemen. Op basis hiervan is en dat ‘objectief’ het ‘beste’ boek, vast te stellen. Dat criterium wil men blijkbaar niet hanteren. Wellicht omdat dan niet de Max Havelaar van Multatuli (Eduard Douwes Dekker) op nummer 1 van de Canon staat, maar Beekman en Beekman van Toon Kortooms? (Volgens uitgeverij Gottmer zijn er van dit boek meer dan twee miljoen exemplaren verkocht, wat Beekman en Beekman tot de ‘best’ verkochte roman in Nederland ooit maakt!). Verkoopcijfers en wellicht het meest gelezen spelen dus geen rol. Hoe moet het dan wel? Dat zal ik zeggen: misschien wel helemaal niet doen!

Kenmerk van elke Canon is, dat iedereen daar andere ideeën en inzichten over heeft, het er niet mee eens is. Zo ook met de Canon 2022. “De geënquêteerden hebben een té elitaire en té conservatieve visie op literatuur; Wij moeten die geënquêteerden niet al té serieus nemen; De Canon is té monolithisch; behelst té weinig LHBTI+ inhoud; té weinig vrouwen; té weinig diversiteit en té weinig inclusie; De Canon bevat té weinig jeugd-, kinder-, sciencefiction en fantasy-boeken en moet voor iedereen herkenbaar en relateerbaar zijn. En ook A. F. Th van der Heijde hoort in de Top 100 of anders Oek de Jong wel.”

Evident is, dat niemand het volledig eens is met de Canon en Top100. Niemand zal ook ooit, gevraagd of ongevraagd, de Canon of Top 100 exact zó opstellen, als die hier en nu voor ons ligt. Maar wellicht het belangrijkste: alles wat een iemand tégen de Canon heeft, zegt niets over de literaire kwaliteiten van boeken, maar zegt wél en uitsluitend alles over wát die iemand bij voorkeur in boeken wil lezen.

Vraag: welke zin en (meer)waarde hebben een literaire Canon en Top 100 dan nog? Mijn antwoord: ik denk geen enkele, maar het is wel leuk…. ! Toch?

Jan Thijssen (bestuurslid Literair Café Venray)